Dağ Nedir?
Paylaş
Dağlar, gerçekte kısa uzaklıklar içinde büyük yükselti farkları içeren, genellikle dar ve derin vadilerce yarılmış, yamaç eğimlerinin yüksek değerde ve sürekli olduğu yüksek alanlardır. Genellikle sıralı biçimde bulunmakla birlikte tek dağlar da vardır. Sıralı biçimde bulunan dağlara yani sıradağlara örnek olarak yurdumuzdaki Kuzey Anadolu Dağları, Toros Dağları; Kuzey Amerika Kıtası’ndaki Kayalık Dağları; Güney Amerika Kıtası’ndaki And Dağları; Avrupa Kıtası’ndaki Pirene Dağları, Alp Dağları ve Karpat Dağları; Asya Kıtası’ndaki Ural Dağları, Zağros Dağları ve Himalaya Dağları; Afrika Kıtası’ndaki Atlas Dağları verilebilir. Genellikle yanardağ konilerine karşılık gelen tek dağlara ise Ağrı Dağı, Süphan Dağı, Nemrut Dağı ve Erciyes Dağı örnek gösterilebilir.
Dağların oluşmasında da türlü etmenler katkı sağlamaktadır. Gerçekten dağların bir kısmı yerkabuğu hareketleri sonucu oluşmuşlardır. Bu durumda birikim alanı olan çukurlarda biriken kalın tortul katmanların yan basınçların etkisiyle kıvrılıp yükselmeleri ve/veya suların üstüne çıkmalarıyla dağlar oluşabileceği gibi yerkabuğu parçalarının faylanmaları sonucu yükselmeleriyle de dağlar oluşur. Yan basınçların etkisiyle kıvrılıp yükselen dağlar kıvrımlı, faylanmalar sonucu yükselen dağlar ise kırıklı dağlardır. Kıvrımlı dağlara örnek olarak Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları, kırıklı dağlara örnek olarak ise Boz Dağlar ve Aydın Dağları verilebilir.
Dağların bir kısmı volkanizma sırasında yeryüzüne püskürtülen lav ve/veya piroklastik maddelerin üst üste yığılması sonucu oluşmuşlardır. Bu dağlar yanardağlardır. Sadece piroklastik maddelerin üst üste yığılmasıyla oluşmuş piroklastik yanardağlar(Kula Yanardağları), sadece lavların üst üste yığılmasıyla oluşmuş lav yanardağları(Karaca Dağ) ve hem piroklastik madde hem de lavların ardışık olarak üst üste yığılmasıyla oluşmuş olan karışık yanardağlar(Ağrı, Süphan, Nemrut yanardağları) görülebilir.
Bu oluşum biçimlerinin yanı sıra farklı aşınma faaliyetleri sonucu oluşmuş dağlar da vardır. Bunlar, çevrelerinde yer alan ve aşınıma karşı dirençsiz olan kayaç veya katmanların aşındırılıp ortadan kaldırılmasıyla yüksekte kalmış dirençli kayaçlardan oluşan kısımlara karşılık gelirler. Dağ denecek kadar yüksek olmamakla birlikte, Kocaeli Platosu’ndaki Aydos Dağı ve Kayış Dağı bunlara örnek olarak verilebilir.
Kaynak
HOŞGÖREN, M. Y. (2010). Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri 1. İstanbul: Çantay Kitabevi.
