Paleozoyik Devir

Paylaş

Fanerozoyik Zaman’ın ilk alt devri, 541 milyon yıl önce Kambriyen patlaması adı verilen deniz hayvanlarının olağanüstü çeşitlenmesi ile başlayan ve yaklaşık 252 milyon yıl önce Dünya’nın jeolojik geçmişinin en büyük yok oluşu olan Permiyen yok oluşuyla sona eren jeolojik bir devirdir. Paleozoyik Devir; Kambriyen, Ordovisiyen, Silüriyen, Devoniyen, Karbonifer ve Permiyen adlı alt dönemlere ayrılır.

Devrin en önemli olaylardan biri Kaledoniyen Orojonezi’nin yaşanması ve böylece Prekambriyen‘de oluşan karaların genişlemesi olmuştur. Bu yeni karalaşan ve kıvrılarak yükselen yerler günümüzde; İskandinavya, İskoçya, İrlanda’nın büyük bölümü, Bohemya, Baykal Gölü çevresi, Kanada Kalkanı’nın güneyi ve Brezilya’nın güneydoğusunda bulunmaktadır. Bu dağlık alanlar zamanla, dış güçlerin etkisiyle aşındırılarak çukurluklara taşınmış ve biriktirilmiştir.

pale Paleozoyik Devir — Kaledoniyen Orojenezi

Kaledoniyen Orojenezi’nin dışında Hersinyen Orojenezi de bu dönemde yaşanmış önemli jeolojik olaylardandır. Hersinyen Orojenezi sırasında bugünkü; Galler, Güney İrlanda, Bretonya, Masif Santral, Arden Tepeleri, Voj Dağları, Kara Orman Dağları, Bohemya, Harz Dağları, İspanya Yaylası, Ural Dağları, Tanrı Dağları, Fas Yaylası, Kap Dağları ve Appalaş Dağları kıvrılarak yükselen alanlardır.

Kaledoniyen ve Hersinyen Orojenezi ile birlikte yeryüzünün görünümü oldukça değişmiştir. Örneğin; Ural Dağları’nın yükselmesi sonucu Fenno-Sarmatya ve Angara kalkanları birleşmiştir. Bu dönemdeki karaların hepsi Pangea adı altında bir arada bulunuyordu ve Pangea’yı kabaca Lavrasya ve Gondvana olarak ikiye ayırmak olanaklıydı. Kaldı ki dönemin sonlarında belirginleşen Tetis Denizi tam da bunu yapacak ve Pangea’yı ikiye bölecekti.

Günümüzde ekonomik anlamda oldukça değerli ve önemli olan taş kömürü ile kireç taşı yatakları da bu dönemde oluşmuştur.

Devrin İklimi

Bu devirde Pangea’nın kuzeydeki parçasını oluşturan Lavrasya’da sıcak ve nemli bir iklim egemendi ve büyük bitkilerin oluşturduğu gür ormanlar gelişmişti. Devir içinde yaşanan küresel bir iklim değişikliği sonucunda bu gür bitki toplulukları toplu biçimde yok olarak bugünkü taş kömürü yataklarını oluşturacaktı. Aynı süreçte güneydeki Gondvana’nın genelinde ise belirgin bir kutup iklimi egemendi.

Devir içinde yaşanan iklim değişikliği sonucunda Lavrasya’ya çöl iklimi egemen oldu ve çok geniş tuz ve jips yatakları oluştu.

Devrin Canlı Yaşamı

Devrin başlarında denizde var olan canlı yaşamı dönem boyunca inişli çıkışlı bir süreç yaşadı. Devrin başında trilobitler yeryüzüne egemen olsa da arta kalan çok uzun zaman boyunca dallı bacaklılar daha yaygın oldular. Ancak trilobitlerin tüm yeryüzüne yayılması Kambriyen patlaması denilen yeryüzündeki canlı tür ve sayısının birden artması olayını başlattı.

pale-3-scaled Paleozoyik Devir — Paleozoyik Devir’de yaşamın sudan karaya çıkışının betimi.

Devrin ortalarında iki yaşamlı balıklar aracılığıyla denizdeki canlı yaşamı karaya çıkarken devrin sonlarına doğru ise canlılık havaya taşındı ve uçabilen ilk böcekler kanat çırpmaya başladı.

Devrin sonunda ise Dünya tarihinin en büyük toplu yok oluşu olan Permiyen yok oluşu gerçekleşti ve büyük omurgasız canlılardan blastoidler, fusulinidler ve trilobitlerin soyları tükendi. Bununla birlikle ammonitler, dallı bacaklılar, yosun hayvancıkları ve deniz zambakları da yıkıma uğradı ancak yaşama tutunmayı başardılar. Karada yaşayan omurgasız türlerinin %95’inin, deniz hayvanlarınınsa %90’ının yok olduğu öngörülmektedir.