Santorini Adası Deprem Fırtınası

Paylaş

Bölgenin Tektoniği

Santorini Adası’nın kuzey doğusunda; yaklaşık 2500 km²’lik alan içerisinde 31 Ocak 2025 tarihinde başlayan ve halen süren depremsel etkinlikteki belirgin artış göze çarpmaktadır. Kandilli Rasathanesi(KRDAE-BDTİM) gerek Ege Denizi-Akdeniz Havzası gözlem alanı içerisinde kendi işlettiği deprem istasyonları, gerekse gözlem alanımızdaki diğer sismoloji merkezleri ile yapılan uluslararası protokoller ile verisi gelen istasyonlarla bölgedeki deprem etkinliğini 7/24 gerçek zamanlı olarak kaydederek değerlendirmektedir. 31 Ocak-03 Şubat(11:30 T.S.) tarihleri arası bölgede aletsel büyüklükleri 1.3≤M≤-5.1 aralığında değişen çok sayıda deprem kaydedilmiştir. Depremlerin en büyüğü M 5.1 olup, 34 adet depremin büyüklüğü M≥ 4.0 üzerindedir. Depremlerin odak derinlikleri çoğunlukla 10 km altı olup depremler sığ odaklıdır.

Ege Denizi’nin güneyinde yer alan Hellenik Yayı, Afrika levhasının Avrasya levhasının altına dalması nedeniyle oluşan aktif bir dalma-batma zonudur. Bu tektonik süreç, Ege Volkanik Yayı’nı oluşturmuş ve özellikle Santorini ve Kolumbo gibi yanardağların oluşmasına yol açmıştır. Santorini, tarih boyunca birçok büyük patlamaya neden olmuş ve kimileri büyük tsunami olaylarını da tetiklemiştir. 1707-1711, 1866-1870 ve 2011-2012 yıllarında kaydedilen volkanik etkinlik dönemleri, bölgenin sürekli bir jeodinamik hareketlilik içinde olduğunu göstermektedir. Kolumbo Yanardağı, Santorini’nin yaklaşık 7 km kuzeydoğusunda yer alan ve 1650 yılında büyük bir patlama gerçekleştiren aktif bir denizaltı volkanıdır. Son yüzyıldaki etkinliği, bölgedeki depremsel hareketlerle doğrudan ilişkilidir. Volkano-tektonik mikrodepremlerin(M<3) yoğun olarak Kolumbo ve Santorini’nin doğusunda oluştuğu gözlemlenmiştir.

Magma odalarının hareketliliği ve hidrotermal etkinliğin depremsel olayları tetikleyebileceği belirtilmiştir. Kolumbo’daki gaz çıkışları ve deniz tabanı deformasyonları, büyük bir jeotermal sistemin varlığını göstermektedir. 1956 Amorgos Depremi(M7.7), bölgedeki en büyük depremlerden biri olup tsunami oluşturmuştur. Santorini-Amorgos fay sisteminin, aktif magmatik süreçlerle ilişkili olduğu belirlenmiştir.(Dimitriadis vd., 2009)

Bölgenin Güncel Depremselliği

Screenshot-2025-02-03-at-21-47-48-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
Santorini-Ege Denizi Deprem Fırtınası 24 saatlik görüntüsü.
Screenshot-2025-02-03-at-21-48-50-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
31.01.2025-03.02.2025 tarihleri arası bölgenin deprem etkinliği ve odak mekanizması
çözümleri.
Screenshot-2025-02-03-at-21-50-00-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
M≥4.5 ve üzeri depremler için odak mekanizması parametreleri.

Bölgede oluşan M≥4.5 üzeri depremlerin odak mekanizması çözümleri ve depremsel etkinliğin dağılımı bölgede normal faylanma mekanizmasının egemen olduğunu göstermektedir.

Screenshot-2025-02-03-at-21-51-33-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
Santorini- Ege denizi Depremlerinin Büyüklük Dağılımı.
Screenshot-2025-02-03-at-21-52-18-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
Santorini- Ege denizi Depremlerinin Büyüklük Dağılımı

1975-2024 yılları arası bölgenin son 50 yıllık deprem etkinliği:

Son elli yılda bölgede yaklaşık 2500 km²’lik alan içerisinde aletsel büyüklükleri M 1.2-5.3 aralığında değişen yaklaşık 492 adet deprem kaydedilmiştir.

Screenshot-2025-02-03-at-21-54-01-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
Bölgenin son 50 yıllık deprem etkinliği.
Screenshot-2025-02-03-at-21-58-14-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
Deprem-Büyüklük Dağılımı(1975-2024)
Screenshot-2025-02-03-at-21-59-06-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
1975-2024 Yılları Arası Deprem Oluş Sayısı(1975-2024).

Ege Denizi’nde Tsunami Potansiyeli

Ege Denizi’nde bir süredir devam etmekte olan depremsel etkinlik tsunami oluşumu açısından önemli riskler taşımaktadır. Depremler, özellikle deniz tabanında olduğunda, su kütlelerini yerinden oynatarak tsunamilere yol açabilmektedir. Ayrıca, aktif volkanik yapının neden olduğu denizaltı heyelanları da tsunami oluşumunu tetikleyebilmektedir.

MÖ 16. yy’da gerçekleştiği kabul edilen Ege Denizi’nde Santorini Yanardağı’nın patlaması nedeni ile oluşan kaldera çökmesi tsunamiye yol açmış, oluşan dalgalar tüm Doğu Akdeniz’de etkisini hissettirmiştir. MÖ 496 ve MS 1949 yılları arasında 20 adet orta ölçekte deprem yaşanmış, bunlardan 1389, 1856, 1866, 1881 ve 1949 tarihli olanlar tsunami oluşturmuşlardır. 1956 yılında Güney Ege’de yaşanan Amorgos depreminde Kilimli (Kalimnos) Adası’nda 2.5 m yüksekliğinde dalga, kıyıdan 1,5 km yatay mesafede su baskın alanı ve Ünye (İos), İncirli
(Nisyros), Batnaz (Patnos), Papazlık (Tilos) ve Lipsi (Lipsos) adalarında önemli maddi hasar gözlemlenmiştir. Tsunami dalgası Fethiye’de 1 m’ye ulaşmış, su baskın mesafesi 250 m olarak gözlemlenmiştir. Günümüzde, Santorini ve çevresinde gözlemlenen depremsel etkinlik, bölgedeki potansiyel tsunami riskinin sürdüğünü göstermektedir.

KRDAE Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi(BDTİM), UNESCO-
Hükümetlerarası Oşinografi Komisyonu – Kuzey-Doğu Atlantik, Akdeniz ve Bağlantılı Denizler Tsunami Erken Uyarı ve Zarar Azaltma Sistemi Hükümetlerarası Koordinasyon Grubu(ICG/NEAMTWS) çatısı altında Tsunami Servis Sağlayıcı ve Ulusal Tsunami Uyarı Merkezi olarak görev yapmaktadır. 2012 yılından beri sorumluluk alanları Karadeniz, Marmara, Ege ve Doğu Akdeniz’i kapsayacak biçimde ülkemiz ve çevresinde yaşanan tüm depremleri ve denizlerde yaşanabilecek deniz seviyesi değişimlerini gözlemleyerek ilgili ulusal kurum ve kuruluşlara Deprem Bilgi Mesajı ve Tsunami Erken Uyarısı yayımlamaktadır. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından 2012 yılından bugüne dek toplam 46 deprem için tsunami(31 Bilgi, 9 Tavsiye, 6 Uyarı) mesajı yayınlanmıştır.

Screenshot-2025-02-03-at-22-05-02-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
KRDAE tsunami gözlem alanında tsunami uyarı mesajı yayınlanan depremler.

30 Ekim 2020 tarihinde Ege Denizi’nde Sisam Adası’nın kuzeyi ile Doğanbey-İzmir açıkları arasında(37.9020 Kuzey, 26.7942 Doğu) yerel saat ile 14:51’de büyüklüğü Mw=6.9 olan deprem özellikle Seferihisar ilçesi Sığacık ve Akarca bölgeleri ile Urla ilçesi Zeytineli bölgelerinde etkili olan bir tsunami oluşturmuştur. Oluşan tsunami, Ege kıyılarının kuzeybatısında Çeşme-Alaçatı’dan başlayarak, güneydoğu tarafında Gümüldür’e dek uzanan bir alanda etkili olmuştur. Sığacık’ta tsunami nedeni ile 1 kişi yaşamını yitirmiş; bölgede çok sayıda konut, iş yeri ve araç zarar görürken, balıkçı barınakları ve marinalarda çokça tekne sürüklenmiş, batmış, karaya oturmuş ve kıyı yapıları da hasar görmüştür. Tsunaminin en çok etkili olduğu ve hasar yarattığı bölgeler Sığacık Körfezi ve Akarca Mevkisi olmuştur. Gerçekleştirilen saha araştırmasında Akarca Mevkisi’nde 3,82 m tsunami tırmanma yüksekliği,
Sığacık Körfezi’nde ise 2,31 m tsunami baskın yüksekliği; Sığacık’ta 415 m, Teos Antik Kent bölgesinde ise 552 m su baskın(taşkın) uzanımı raporlanmıştır. Alaçatı-Azmak’ta ise dere yatağı boyunca ~2490 m su baskın uzanımı raporlamıştır.

Değerlendirme

Santorini ve çevresindeki Hellenik Dalma-Batma Zonu, yoğun volkanik etkinlik, deprem riski ve tektonik gerilmeler ile karakterize edilen karmaşık bir jeolojik bölgedir. Bölgede gözlemlenen depremsel hareketlilik ve magma dinamikleri, geçmişte yaşanan büyük patlamalar ve depremlerle doğrudan ilişkilidir. Santorini-Amorgos fay hattı, büyük yıkıcı depremlere neden olabilecek potansiyele sahiptir. Kolumbo Denizaltı Yanardağı ve Santorini’deki magma sistemleri, aktif hidrotermal süreçlerle desteklenmektedir ve yeni patlamalar için risk
taşımaktadır.

Gelecekte hem depremsel hem de volkanik olayların gerçekleşme olasılığı yüksek olduğundan, bu bölge çok disiplinli bir izleme sistemi ile sürekli gözlemlenmelidir. Tarihsel kayıtlar ve modern gözlemler, Santorini ve çevresindeki diğer aktif fay hatlarının ve/veya bölgede tetiklenebilecek bir heyelanın tsunami yaratma potansiyelini barındırdığını göstermektedir. Bölgedeki deprem etkinliği ve deniz seviyesi değişiklikleri sürekli olarak izlenmektedir. Bölgede yaşanabilecek deprem, heyelan vb. kaynaklarla tetiklenebilecek tsunamiye karşı gerekli önlemlerin alınması büyük önem taşımaktadır.

Screenshot-2025-02-03-at-22-09-47-Santorini_V1.pdf Santorini Adası Deprem Fırtınası
Son 50 Yılda Yaşanan Durumlarla Günümüzün Karşılaştırması.

Kaynak

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi

Berat Aydın

1992'de Bursa'da doğdum. İlk ve orta öğrenimimi Bursa'da tamamlayıp yüksek öğrenim için İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümü'nü tercih ettim. Burada tanıştığımız arkadaşlarımızla Ekopangea'yı kurduk ve geliştirmeye çalışıyoruz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir