Senozoyik Dönem
Paylaş
Fanerezoyik Devir’in üçüncü alt dönemi, 66 milyon yıl önce kitlesel bir yok oluşla başlayıp 2,58 milyon yıl önce sona ermiştir. Tersiyer olarak da bilinen Senozoyik Dönem; Paleojen ve Neojen olarak iki alt döneme ayrılır. Sırrı Erinç’in Fanerezoyik Devir’in son alt dönemi olarak saydığı Kuaterner Dönemi ise kimi bilim çevrelerince Senozoyik Dönem’in alt dönemi olarak incelenmektedir.
Senozoyik Dönem küresel olarak önemli dağ oluşumlarının yaşandığı dönemdir. Mezozoyik Dönem’de ilk belirtileri görülen Alp-Himalaya Orojenezi Senozoyik Dönem’de en yoğun biçimde etkili olmuş ve günümüzün yeryüzü görünümünü neredeyse oluşturmuştur.
Alp-Himalaya Orojenezi, eski Gondvana kıtasının parçaları olan Afrika, Arabistan ve Dekkan karalarının kuzey yönlü, Avrasya’ya doğru olan, ilerlemesi sonucu bu karaların arasındaki Tetis Denizi’nin sıkışarak yükselip karalaşması sonucu oluşmuştur. Karalaşan alanlar daha da yükselerek yeryüzünün bugünkü en yüksek sıradağlarını oluşturmuştur.
Bu dağ oluşumu sonucunda Afrika’da Atlas Dağları, Avrupa’da; Pirene, Alp, Apenin, Dinar, Pindus, Karpat ve Balkan dağları, Asya’da; Kuzey Anadolu, Toros, Kafkas, Zağros, Altay, Himalaya ve Kamçatka dağları ile Endonezya, Filipin ve Japonya adaları, Kuzey Amerika’da Kayalık Dağları ve Güney Amerika’da ise And Dağları oluşmuştur.
Ayrıca bu dönemde Grönland’ın İskandinavya’dan kopmasıyla Kuzey Denizi oluşmuş, Kuzey ve Güney Amerika kıtalarının batı yönlü ilerlemesiyle Büyük Okyanus küçülürken Atlas Okyanusu genişlemiştir.
Dönemin İklimi
Dönemin başlarında bugünkünden daha sıcak olan hava durumlarının sonucu olarak dönemin ortasında güçlü bir deniz ilerlemesi yaşanmış ve bugünkü Macaristan’dan Aral Gölü’ne uzanan alanı dolduran sular Sarmatlar Denizi’ni oluşturmuştu. Daha sonraları bu deniz parçalanarak bugünkü Karadeniz, Hazar Denizi ve Aral Gölü’nü oluşturmuştur.
Dönemin Canlı Yaşamı
Bu dönemde yeryüzünün neredeyse her yerine yayılan çiçekli bitkiler dönemin genel bitki örtüsünü oluşturmuştur.
Dönemin hayvanları ise Mezozoyik hayvanlarından çok başkaydı. Kretase yok oluşuyla boşalan yeryüzüne yeni hayvan türleri yayılmıştı. Keseliler, tek toynaklılar ve çift toynaklılar dönem boyunca görülürken kılıç dişli kaplan, yünlü mamut ve dev tembel hayvan gibi türler dönemin sonunda ortaya çıkmış ve yayılmıştır. Ayrıca dönemin sonlarına doğru da hominid adı verilen insangiller de görülmeye başlanmıştır.
Bu dönemde denizlerde ise yumuşakçalar yayılma olanağı bulmuştur.
Kaynakça
Sırrı Erinç, Jeomorfoloji 1(İstanbul: Der Yayınları, 2012), 242-243-244
Mehmet Yıldız Hoşgören, Jeomorfoloji’nin Ana Çizgileri(İstanbul: Çantay Kitabevi, 2010), 166-167
